Каб пазбегчы сістэмнага падзення колькасці працоўнага насельніцтва, патрэбна вельмі простая ўмова: неабходна, каб на адну жанчыну даводзілася статыстычная лічба нараджальнасці 2,2 дзіцяці (у любой дзяржаве). Цяпер каэфіцыэнт нараджальнасці ў многіх, у тым ліку пералічаных развітых краінах, зменшыўся — ніжэй “за два”. Напрыклад, у ЗША гэты паказчык складае 1,76 — пры сярэдняй працягласці жыцця 78,7 года. Прычым тут значна расце колькасць пенсіянераў, якую пакуль яшчэ нівеліруе моцны паток працоўных мігрантаў.
У Іспаніі каэфіцыент нараджальнасці наогул 1,5 (смяротнасць перавышае нараджальнасць). Нешта падобнае існуе ў Італіі — фінансавыя праблемы насельніцтва стрымліваюць нараджальнасць на Апенінах. Не радуе адпаведныя ўрады нараджальнасць у Японіі — 1,44, Паўднёвай Карэі — 1,26. У КНР зараз сем’і могуць мець і па двое дзяцей, аднак, нягледзячы на гэтыя магчымасці, да 2030 года ўзрост 25 працэнтаў насельніцтва вялікай дзяржавы дасягне 60 гадоў.
Канешне, разбуральныя наступствы “дэмаграфічнага пытання” для многіх краін часткова могуць вырашыць — у якасці працоўнай сілы — шматлікія мігранты, але спыніць крызіс поўнасцю не атрымаецца, паколькі значная частка грамадзян з бедных тэрыторый едзе ў пошуках лепшай долі на працу і жыццё ў больш заможныя.
Так адбываецца з насельніцтвам Усходняй і Цэнтральнай Еўропы: яно рэзка скарачаецца ў адрозненне ад Еўропы Заходняй. Пачынаючы з 1990 года, па ацэнках аўстрыйскіх дэмографаў з Венскага центра дэмаграфіі Вітгенштэйна, працоўная эміграцыя ў межах ЕС дазволіла моцна падняцца на працоўныя рэсурсы развітым краінам. Не пакінуўшы шанцаў на паляпшэнне дэмаграфіі ў Балгарыі, Латвіі, Літве, Малдове, Босніі і Герцагавіне і Косава, дзе колькасць працаздольных зменшылася на 19 і больш працэнтаў. Да прыкладу, сённяшні паказчык нараджальнасці ў Балгарыі — 1,46. Чакаецца, што да 2050 года колькасць насельніцтва гэтай усходнееўрапейскай краіны дасягне вельмі нізкага ўзроўню — 5,4 мільёна чалавек. У Латвіі на гэтую ж дату будзе 1,52 мільёна. Толькі колькасць насельніцтва Чэхіі, Славакіі і Славеніі ўзрасла па пару працэнтаў. За кошт масавага сыходу мігрантаў з Бліжняга Усходу і Паўднёвай Афрыкі атрымалі прыкметны прырост насельніцтва ў Швейцарыі (на 26 працэнтаў), у Іспаніі (на 20) і Швецыі (на 17 працэнтаў). З улікам павелічэння нараджальнасці прыбыло грамадзян у Ірландыі на 36 працэнтаў і Францыі — на 18 працэнтаў.
Паводле звестак Белстата, наша краіна па колькасці насельніцтва знаходзіцца ў свеце на 92-м месцы, сярод еўрапейскіх дзяржаў — мы 16-ыя, а ў краінах Садружнасці займаем пятую пазіцыю. Аднак доўгатэрміновы прагноз Дэпартамента па эканамічных і сацыяльных пытаннях ААН насцярожвае: на працягу бліжэйшых дзесяцігоддзяў колькасць насельніцтва Беларусі будзе зніжацца. Да 2020 года яно скароціцца да 9,415 мільёна чалавек, да 2030-га — да 9,163, да 2040 года да 8,837 мільёна, а да 2050-га складзе 8,571 мільёна чалавек. Пры гэтым да 2050-га з двух мільёнаў да аднаго зменшыцца сельскае насельніцтва нашай краіны. Такім чынам, прагназуецца: у нашых гарадах будзе тады жыць 7,5 мільёна чалавек.
Будзем спадзявацца, што гэты песіместычны сцэнарый міжнароднай арганізацыі з цягам часу не спраўдзіцца і дэмаграфічная праблема Беларусі будзе паступова вырашацца.
Вось такія навіны. Сустрэнемся...
Ігар Савосценка, галоўны рэдактар
sav@sb.by
