Каб натхніцца работамі знакамітага сюррэаліста, зараз беларусам не абавязкова адпраўляцца за мяжу. На мінулым тыдні ў Мінску ў Нацыянальным мастацкім музеі атрымаў часовую прапіску міжнародны выставачны праект “Сальвадор Далі”. Тут прадстаўлена больш за 100 твораў скульптуры, графікі і ювелірнага мастацтва, створаных адным з найвялікшых мастакоў ХХ стагоддзя: ад мініяцюрнага “Вечнага гадзінніка” ў дыяментах і рубінах да экспрэсіўнай “Жанчыны ў агне” ў чалавечы рост. Яшчэ дзве скульптуры Далі можна ўбачыць на вольным паветры. Шасціметровы “Трыумфальны слон” на некалькі месяцаў завітаў на самую модную мінскую вуліцу — Зыбіцкую. А трохметровая скульптура “Пакланенне Тэрпсіхоры” сустракае гасцей каля ўваходу ў Нацыянальны мастацкі музей.
Усе работы — частка найбуйнейшай у свеце прыватнай калекцыі скульптуры і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва Сальвадора Далі The Dali Universe. Яе заснавальнік італьянскі арт-дылер і калекцыянер Беньяміна Леві пачаў збіраць работы Далі яшчэ пры жыцці мастака. Леві прысутнічаў на адкрыцці выставы ў беларускім музеі і распавёў падрабязнасці супрацоўніцтва і сяброўства з вядомым мастаком:
— У 1960-х гадах я арганізоўваў выставу сюррэалізму ў сваёй прыватнай галерэі ў Мілане. У мяне не хапала толькі твораў Далі. І я прыехаў да яго, каб набыць карціну. Яго сакратар прапанаваў купіць яшчэ і дзве скульптуры разам з аўтарскімі правамі, якія дазвалялі тыражаваць работы. Мне трэба было падумаць. Праз дзесяць дзён я вярнуўся і купіў гэтыя дзве скульптуры. Арганізоўваючы выставы па свеце, убачыў, што публіку цікавяць такія трохмерныя працы. Загарэўся ідэяй сабраць іншыя скульптуры майстра, тыя, што ён рабіў у 1930—1950-х гадах. Збіраў па галерэях, але і гэтага было недастаткова. І праз некалькі гадоў пасля першай сустрэчы звярнуўся да Далі з прапановай зрабіць новыя работы асабіста для мяне.
Упэўніць мастака ў гэтым у многім атрымалася дзякуючы жонцы Далі.
— Гала, можна сказаць, была менеджарам Далі, больш думала пра грошы. Мне лёгка было з ёй дамаўляцца, — успамінае калекцыянер. — А вось з самім Далі мы шмат дыскутавалі. Часам прасіў яго нешта змяніць у скульптурах, каб яны лепш прадаваліся. Але ўпэўніць мастака зрабіць тое, чаго ён не хоча, было вельмі складана.
Аднак, адзначае Беньяміна Леві, камунікаваць з Сальвадаром Далі было вельмі цікава:
— Гэта быў вельмі эрудзіраваны чалавек, інтэлектуал з выдатным пачуццём гумару. Мы шмат размаўлялі на самыя розныя тэмы: псіхааналіз, астраномія, літаратура... Зразумець яго працы вельмі няпроста, як і яго філасофію, погляд на жыццё. Я шмат разважаў пасля нашых гутарак, і гэта дапамагло мне пранікнуць у свет Далі.
Творы з калекцыі The Dali Universe былі прадстаўлены ў сотні музеяў свету, у тым ліку ў Сінгапуры, Нью-Ёрку, Фларэнцыі, Венецыі і многіх іншых гарадах. Увогуле выставы наведалі каля 12 мільёнаў чалавек.
Некаторыя ставяць пад сумненне ўнікальнасць скульптур. Маўляў, іх можна растыражаваць досыць шмат. Дарэчы, тыражы скульптур з калекцыі Беньяміна Леві вагаюцца ад некалькіх адзінак да соцен. Аднак эксперты ў сферы мастацтва тлумачаць, што гэта нармальна — скульптура, як і літаграфія, можа паўтарацца. Далі рабіў формы і перадаваў правы пэўным фізічным асобам або арганізацыям, якія потым адлівалі скульптуры і тыражавалі іх. Пры гэтым мастак даваў дазвол на выпуск абмежаваных серый. Кожная з іх зафіксавана ў сусветных каталогах. Таму ўся скульптура Далі лічыцца аўтарскай.
Выстава “Сальвадор Далі” — выдатны падарунак наведвальнікам Нацыянальнага мастацкага музея, які ў гэтым годзе адзначае сваё 80-годдзе. Генеральны дырэктар музея Уладзімір Пракапцоў сведчыць, што цікавасць да праекта расце з кожным днём. Асаблівы наплыў гасцей чакаюць падчас II Еўрапейскіх гульняў — экспазіцыя будзе працаваць да 30 чэрвеня. Вядома, здзіўляць музей будзе не толькі замежным праектам, але і ўласнымі экспанатамі. Беньяміна Леві, які многія дзесяцігоддзі супрацоўнічае з рознымі музеямі і галерэямі ўсяго свету, высока ацаніў нашу мастацкую ўстанову, як і Мінск у цэлым:
— Вельмі прыгожы і чысты горад. Не ўбачыў ніводнай паперкі на вуліцы. Хто быў у Італіі, разумее маё здзіўленне. Шырокія дарогі, шмат прасторы. Спадабалася архітэктура. У прыватнасці, уразіла, што будынкі не загаджаны вялікай колькасцю графікі.
mila@sb.by
Фота аўтара.